Mikulczyckie folwarki

W Mikulczycach znajdowały się trzy duże gospodarstwa rolne. Głównym z nich było tak zwane dominium, czyli obszar dworski. W wiekach średnich siedzibą tutejszych panów było grodzisko średniowieczne. W dobie renesansu rozrosło się ono na większy obszar,  z czasem przekształcając się w nowożytne dominium. Obszar dworski tworzył późnobarokowy dworek oraz szereg zabudowań gospodarczych, na które składała się gorzelnia, młyn, kuźnia, chlewy, obory, stajnia, stodoła, mieszkania dla służby ect. ect. Dominium rozciągało się wzdłuż dzisiejszej ulicy Lipowej i Tarnopolskiej. Posiadało prywatny staw. W XIX wieku było siedzibą  zarządcy mikulczyckich dóbr. 

Folwark Wesoła (niem. Wesolla, później Abwehr) położony był pomiędzy Mikulczycami a Rokitnicą. Istniał co najmniej od 1620 roku. Powstał na ziemiach do tego czasu nieużytkowanych. W połowie XIX wieku jego areał wynosił około 160 hektarów. W 1863 roku sporządzono ogólny opis mikulczyckich gospodarstw rolnych; -cytuję- 

,,W Nowym Dworze i Wesołej kultura rolna jest niska i dlatego sporo gruntów używanych jest jako pastwiska. Zbyt zboża jest łatwy, gdyż w okolicznych miastach czynne są duże młyny parowe, a liczna miejscowa ludność sporo konsumuje. Ze zwierząt użytkowych hoduje się jedynie krowy owce; bydło rogate jest miejscowej rasy, skrzyżowane z bydłem rasy oldenburskiej i szwajcarskiej". 

W latach 1890-1892 Wesoła wraz z dominium i folwarkiem Nowy Dwór przeszła gruntową modernizację. Wzniesiono okazałe murowane zabudowania. Podwórze wybrukowano kostką granitową. W folwarku zastosowano po raz pierwszy na Górnym Śląsku nowoczesną żniwiarki typu feniks oraz parową młockarnię. W okresie drugiej wojny światowej do pracy w folwarku wykorzystywano angielskich jeńców wojennych z pobliskiego obozu pracy znajdującego się przy Abwehrstarsse (dzisiejsza Kopalniana). Zdjęcie wykonano prawdopodobnie w 2000 roku...

Folwark Nowy Dwór (niem. Neuhof) wzniesiono w 1837 roku na południu miejscowości. Cały areał folwarku w XIX wieku wynosił około 1400 hektarów. Na polach uprawnych hodowano pszenicę, jęczmień, żyto, rośliny paszowe oraz ziemniaki, o czym poświadcza opis z 1874 roku - cutuję - 

,,Mikulczyckie grunty dominalne i pola obu folwarków znajdują się w dobrym stanie kulturowym i dlatego dają pszenicę, jęczmień, żyto i rośliny paszowe, przeważnie jednak ziemniaki [...] Z bydła użytkowego jedynie krowy i owce [...] bydło rogate jest przeważnie rasy holenderskiej. Zbyt mleka jest ze względu na gęsto zaludnioną okolicę łatwy i opłacalny."

Pod koniec XIX wieku w specjalnie wydzielonej części folwarku mieściło się więzienie dla kobiet, które były wykorzystywane przy pracach polowych i w folwarcznej cegielni. 1 stycznia 1927 roku część pól o powierzchni 500 hektarów została przyłączona do Zabrza. Przed wojną powstało na tym obszarze osiedle domków jednorodzinnych (niem. Siedlung der Deutschen Arbeitsfront); kwartał dzisiejszej Hermisza,  Dygasińskiego, Mikulczyckiej i Gdańskiej. W czasie drugiej wojny światowej na odsprzedanych polach powstała potężna bateria przeciwlotnicza. Pomiędzy Nowym Dworem a Zabrzem kursował codziennie wóz ze świeżym mlekiem ...

Wszystkie  trzy folwarki po roku 1945 zostały przekształcone w Państwowe Gospodarstwa Rolne. Obecnie żaden z tych PGR'ów nie istnieje. Po Nowym Dworze pozostała jedynie ulica o tej samej nazwie. Na miejscu Wesołej powstała zabrzańska strefa ekonomiczna, natomiast po dominium ostała się kuźnia oraz dworek. Obie pozostałości zostały umieszczone w rejestrze zabytków.

_____________________________________________
Z dawnych dziejów Mikulczyc, Rudolf Kostorz 
Nasze Zabrze Samorządowe, 2000 
Nasze Zabrze Samorządowe, 2004
Z Naszych Osiedli, 2016 
www.bytom.webd.pl
www.panoramio.com
www.zabrze-aplus.pl