W Mikulczycach znajdowały się trzy duże gospodarstwa rolne. Głównym z nich było tak zwane dominium, czyli obszar dworski. W wiekach średnich siedzibą tutejszych panów było grodzisko średniowieczne.
W dobie renesansu rozrosło się ono na większy obszar, z czasem
przekształcając się w nowożytne dominium. Obszar dworski tworzył
późnobarokowy dworek oraz szereg zabudowań gospodarczych. W 1870 roku zarząd dóbr ziemskich Donnersmarcków postanowił na terenie dominium wybudować gorzelnię. Prace ruszyły jeszcze w tym samym roku. Całkowity koszt przedsięwzięcia wyniósł blisko siedemdziesiąt trzy tysiące ówczesnych talarów, a gorzelnia zaczęła prosperować już we wrześniu 1871 roku.
Załączony plan sytuacyjny obszaru dworskiego z 1873 roku, dokładnie ilustruje rozmieszczenie poszczególnych budynków tworzących dominium. W zachodniej część znajdował się późnobarokowy dworek pełniący funkcję domu dla zarządcy mikulczyckich dóbr. W narożniku południowym mieściły się mieszkania dla służby. Pomiędzy dworkiem a mieszkaniami znajdowały się chlewy dwa świń, obora dla bydła oraz budynek kuźni. Z kolei pomiędzy narożnikami południowym i wschodnim rozpościerały się chlewy rozdzielone bramą wjazdową, domy dla służby, obora oraz stajnia dla koni wraz ze stodołą. Północne krańce folwarku zamykały dodatkowe dwie stodoły przedzielone szopą na narzędzia. Na zachód od stodół biegła szosa łącząca folwark z drogą biegnącą do Grzybowic. Na końcu szosy mieściła się waga towarowa, przy której stał młyn oraz gorzelnia. W centralnym punkcie gospodarstwa był położony warsztat kołodziejski, a nieco dalej na południe leżały klomby oraz gnojówka.
Do produkcji spirytusu w gorzelni używano ziemniaków i jęczmienia z folwarku Wesoła oraz Nowy Dwór, które również znajdowały się w Mikulczycach. Jeden korzec (54,96 l) ziemniaków dawał 69 litrów zacieru. W czasie jednego cyklu produkcyjnego w sumie zużywano 111 hektolitrów ziemniaków oraz 10 404 hektolitrów jęczmienia. Niezbędną w procesie produkcji wodę pobierano pompami ze strumienia płynącego za folwarkiem - dzienne zapotrzebowania na nią wynosiło około 8 tysięcy hektolitrów. W piwnicach gorzelni składowano słód, ziemniaki, wyprodukowany spirytus oraz wywar. Znajdowała się tam również niewielka piwniczka dla zarządcy gorzelni. Oprócz zarządcy personel składał się z 2 gorzelników, 1 pracownika obsługującego kocioł destylacyjny, 1 słodownika oraz 6 robotników. W piwnicy mieściła się też płuczka do ziemniaków, która ciągnęła się również przez inne kondygnacje budynku.
Na parterze gorzelni znajdowało się czteropokojowe mieszkanie dla zarządcy, w sąsiednim pomieszczeniu mieściły się kadzie, w których odbywała się fermentacja zacieru, a w dwóch następnych pomieszczeniach przygotowywano drożdże oraz ziemniaki na zacier. W kolejnym pomieszczeniu stała maszyna parowa - napędzająca wszystkie urządzenia w gorzelni i młynie - wszelkiego rodzaju pompy, zbiorniki na spirytus oraz aparat do destylacji. Dalszą przestrzeń zajmowała kotłownia, w której znajdował się kocioł wytwarzający parę pod ciśnieniem czterech atmosfer. Ostatni pomieszczeniem na parterze był młyn mielący w ciągu 12 godzin 25 cetnarów zboża. Na piętrze natomiast znajdowały się pokoje dla pracowników, skład na narzędzia, pomieszczenia do przechowywania zboża, komora chłodnicza oraz górna część płuczki.
Mikulczycka gorzelnia w latach świetności produkowała blisko trzy tysiące litrów spirytusu dziennie. W 1945 roku cały obszar folwarku przekształcono w Państwowe Gospodarstwo Rolne. Z czasem zaprzestano produkcji spirytusu. Po przemianach ustrojowych PGR zaczął popadać w ruinę. W latach '90 większość zabudowań gospodarczych strawił pożar. Zrujnowaną gorzelnię wyburzono ostatecznie w 2011 roku, dokładnie po 140 latach od wybudowania. Z dawnego folwarku zachował się do dziś jedynie wpisany do rejestru zabytków dwór oraz zabytkowa kuźnia.
___________________________________________
Nasze Zarze Samorządowe, 2000 r. Piotr Hnatyszyn
Z dawnych dziejów Mikulczyc, Rudolf Kostorz
www.pokladykultury.pl
Do produkcji spirytusu w gorzelni używano ziemniaków i jęczmienia z folwarku Wesoła oraz Nowy Dwór, które również znajdowały się w Mikulczycach. Jeden korzec (54,96 l) ziemniaków dawał 69 litrów zacieru. W czasie jednego cyklu produkcyjnego w sumie zużywano 111 hektolitrów ziemniaków oraz 10 404 hektolitrów jęczmienia. Niezbędną w procesie produkcji wodę pobierano pompami ze strumienia płynącego za folwarkiem - dzienne zapotrzebowania na nią wynosiło około 8 tysięcy hektolitrów. W piwnicach gorzelni składowano słód, ziemniaki, wyprodukowany spirytus oraz wywar. Znajdowała się tam również niewielka piwniczka dla zarządcy gorzelni. Oprócz zarządcy personel składał się z 2 gorzelników, 1 pracownika obsługującego kocioł destylacyjny, 1 słodownika oraz 6 robotników. W piwnicy mieściła się też płuczka do ziemniaków, która ciągnęła się również przez inne kondygnacje budynku.
 |
| Plany budynku / dostępne w wysokiej rozdzielczości (link) |
Na parterze gorzelni znajdowało się czteropokojowe mieszkanie dla zarządcy, w sąsiednim pomieszczeniu mieściły się kadzie, w których odbywała się fermentacja zacieru, a w dwóch następnych pomieszczeniach przygotowywano drożdże oraz ziemniaki na zacier. W kolejnym pomieszczeniu stała maszyna parowa - napędzająca wszystkie urządzenia w gorzelni i młynie - wszelkiego rodzaju pompy, zbiorniki na spirytus oraz aparat do destylacji. Dalszą przestrzeń zajmowała kotłownia, w której znajdował się kocioł wytwarzający parę pod ciśnieniem czterech atmosfer. Ostatni pomieszczeniem na parterze był młyn mielący w ciągu 12 godzin 25 cetnarów zboża. Na piętrze natomiast znajdowały się pokoje dla pracowników, skład na narzędzia, pomieszczenia do przechowywania zboża, komora chłodnicza oraz górna część płuczki.
 |
| Gorzelnia przed wyburzeniem / fot. Serafin z Zabrza |
Mikulczycka gorzelnia w latach świetności produkowała blisko trzy tysiące litrów spirytusu dziennie. W 1945 roku cały obszar folwarku przekształcono w Państwowe Gospodarstwo Rolne. Z czasem zaprzestano produkcji spirytusu. Po przemianach ustrojowych PGR zaczął popadać w ruinę. W latach '90 większość zabudowań gospodarczych strawił pożar. Zrujnowaną gorzelnię wyburzono ostatecznie w 2011 roku, dokładnie po 140 latach od wybudowania. Z dawnego folwarku zachował się do dziś jedynie wpisany do rejestru zabytków dwór oraz zabytkowa kuźnia.
___________________________________________
Nasze Zarze Samorządowe, 2000 r. Piotr Hnatyszyn
Z dawnych dziejów Mikulczyc, Rudolf Kostorz
www.pokladykultury.pl
