W 1924 roku, trzy lata po Plebiscycie Górnośląskim, powstały w Mikulczycach pierwsze plany budowy pomnika upamiętniającego poległych w czasie I Wojnie Światowej mieszkańców gminy. Inicjatorem budowy był tutejszy lekarz, były oficer niemiecki, Carl Blischke. Zaprojektowanie monumentu spoczęło na barkach urodzonego w Grzybowicach, a mieszkającego w Berlinie, rzeźbiarza Roberta Bednorza. Pod lokalizację monumentu wybrano skwer pomiędzy dzisiejszą ulicą Zwycięstwa i Mariacką. Przedsięwzięcie wymagało sporego nakładu środków finansowych. Z tego względu doktor Blischke organizował liczne zbiórki, które miały w części sfinansować budowę i zminimalizować koszty poniesione przez gminę - dla której głównym priorytetem w owym czasie było postawienie nowej szkoły. W tym celu, w pierwszym kwartale 1925 r., Mikulczyce zaciągnęły pożyczkę w wysokości 110 000 marek. Jednakże zdeponowane we wrocławskim banku pieniądze przepadły, z powodu bankructwa placówki. W konsekwencji budowę szkoły odłożono w czasie, a plany dotyczące monumentu porzucono.
 |
| Budowa pomnika w latach 30 / fot. Z dziejów parafii Św. Wawrzyńca w Mikulczycach |
Koniunktura odwróciła się w latach 30, po dojściu nazistów do władzy. W 1933 roku, za sprawą niezmordowanego Carla Blischke, wskrzeszono plan budowy monumentu. Tym razem projekt wykonał Wilhelm Leo Kraus z Norymbergi. Dnia 6 sierpnia 1933 r. dokonano oficjalnego odsłonięcia pomnika. W uroczystości udział wzięły tłumy mieszkańców. Obiekt stanął, tak jak zakładano przed laty, na skwerze w kwartale dzisiejszych ulic; Tarnopolskiej, Zwycięstwa, Wawrzyńca, Mariackiej, nieopodal budynku katolickiego domu młodzieży, w którym przez lata mieściła się pierwsza, murowana szkoła. Rektorem placówki przez dziesięciolecia był Paul Kraus. Monument przybrał formę wysokiego muru zwieńczonego rzeźbą leżącego żołnierza. Front murku przyozdobił napis ,,Die Gemeinde Mikultschutz Ihren Heldensohnen 1914-1918'' co oznaczało ,,Gmina Mikulczyce swoim bohaterskim synom 1914-1918". Centralny segment budowli stanowiły kamienne tablice, na których umieszczono nazwiska 376 mieszkańców poległych w czasie walk. Całość konstrukcji zamykał potężny krzyż o wysokości 9 metrów. Krucyfiks z kolei przyozdobiły trzy płaskorzeźby - niemiecki żelazny krzyż, postać matki boskiej oraz postać żołnierza - i dwie łacińskie sentencje; ,,In hoc signo vinces'' czyt: pod tym znakiem zwyciężysz oraz ,,Requiescat in pace" - niech spoczywa w pokoju.
 |
| fot. www.zabrze.aplus.pl |
Nazistowska administracja realizując stary plan budowy monumentu, postanowiła wykorzystać dogodną sytuację. Równocześnie w tym samym skwerze, w celach propagandowych, wybudowano dwa obeliski poświęcone zamordowanym nazistą, kreowanym przez ówczesną władzę na bohaterów. Pierwszym z nich był Horst Wessel - autor słów pieśni, która po zamordowaniu autora stała się oficjalnym hymnem partyjnym NSDAP. Horst został zastrzelony przez komunistę w 1930 roku, zginął w wieku 22 lat. Nazistowska propaganda uczyniła z niego męczennika za narodowy socjalizm. Drugim upamiętnionym nazistą został Albert Leo Schlageter, bojówkarz niemiecki, weteran I wojny światowej. Podczas III Powstania Śląskiego dowodził niemiecką kompanią. Był odpowiedzialny za liczne zbrodnie popełnione na polskich powstańcach. W 1923 roku przewodził grupą sabotażowo-dywersyjną w Zagłębiu Ruhry, prowadząc działania przeciwko francuskim i belgijskim okupantom. Pojmany przez francuzów został rozstrzelany w wieku 28 lat.
 |
| fot. www.zabrze.aplus.pl |
Pomnik upamiętniający poległych w I wojnie światowej mieszkańców Mikulczyc, podobnie jak obydwa obeliski, został po II wojnie światowej zniszczony przez polską administrację - na czele której stał Wincenty Gawlik. Prawdę powiedziawszy to i sam skwer obecnie już nie istnieje. Na jego miejscu pozostało jedynie porośnięte trawą klepisko.
_____________________________
Śląska Biblioteka Cyfrowa www.denkmalprojekt.org
