W Mikulczycach przez długie lata przy dzisiejszej ul. Mickiewicza znajdowała się strzelista kapliczka, przez ówczesnych mieszkańców zwana potocznie słupem tatarskim. Według lokalnych podań słup został wzniesiony jeszcze w XVIII wieku, w miejscu nadszarpniętej przez czas strzelistej kolumny, wykonanej z kamienia, pod którą mieli zostać pochowani Tatarzy pustoszący miejscowość w wiekach średnich. Na chwilę obecną nie
istnieją dowody potwierdzające obecność wojsk tatarskich na terenach
obejmujących dzisiejsze Zabrze. Wiadomo natomiast, że Tatarzy
trzykrotnie pustoszyli okoliczne ziemie - zarówno w 1241, 1259 jak i
1474 roku. O mikulczyckim słupie tatarskim niejednokrotnie wspominała przedwojenna prasa - między innymi Mikultschützer Zeitung - dzięki czemu zachowały się zdjęcia tego nieistniejącego już obiektu.
Skoro fakt istnienia słupa nie podlega wątpliwości, warto zastanowić się nad związanymi z nim podaniami. W prawdzie legend nie można traktować zupełnie poważnie, natomiast mogą one posłużyć jako drogowskaz dla badań i spekulacji dotyczących zagadnienia. Spekulując ...
Pierwszy najazd mongołów miał miejsce w 1241 roku. Wojska tatarskie po odstąpieniu od obleganego Krakowa ruszyły w kierunku zachodnim na Racibórz. Wprawdzie nie ma co do tego stuprocentowej pewności, ale można wysnuć przypuszczenie, że po drodze uderzyły na Gliwice oraz Bytom, który były wówczas ważnym ośrodkiem handlowym. Tym samym zbłąkani Tatarzy mogli również znaleźć się w Mikulczycach - a po latach nad znajdującymi się w ziemi szczątkami niektórych z nich, wzniesiono kamienny słup. Podobna możliwość dotyczy kolejnego najazdu mongolskich ord mającego miejsce w 1259 roku. Wtedy to, Tatarzy już z całą pewnością spustoszyli Bytom, o czym poświadcza kronikarz Jan Długosz. Powyższe koncepcje może podważać fakt, że nie zachowały się żadne dokumenty potwierdzające istnienie Mikulczyc w tamtym okresie. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dyplomu księcia Kozielskiego Władysława, z 1 września 1306 roku - czyli kilkadziesiąt lat po najazdach mongolskich. Niemniej na podtrzymanie tezy przychodzą z pomocą badania archeologiczne przeprowadzonych w średniowiecznym grodzisku nieopodal ul. Lipowej. W ich wyniku ustalono datę powstania obiektu na XIII stulecie, tak więc Mikulczyce teoretycznie mogły już istnieć podczas tatarskich ataków. W wyniku badań znaleziono również wiele artefaktów, z czego jeden - nadpalona belka, daje podwaliny pod kolejną, najbardziej prawdopodobną teorię dotyczącą pobytu Tatarów w miejscowości.
Kolejny szturm Tatarów - posiadających już Chanat Krymski - na ziemię bytomską miał miejsce w 1474 roku. Miasto Bytom odparło atak, tracąc jedynie spalony Rozbark, który znajdował się poza murami obronnymi. Oddziały krymskie paliły więc i łupiły okoliczne miejscowości, tym samym, być może zawitały do Mikulczyc. W tym czasie grodzisko w Mikulczycach było otoczone fosą i posiadało wieżę mieszkalną ze stanowiskami obronnymi. Domniemany atak na ten obiekt, z pewnością musiał wiązać się ze startami ludzkimi wśród atakujących. W wyniku analizy odnalezionej przez archeologów wcześniej wspomnianej belki, stwierdzono, że grodzisko mikulczyckie uległo zniszczeniu w XV wieku na skutek pożaru - być może w wyniku konfliktu zbrojnego. Łącząc te dwa fakty, można dość śmiało wysnuć tezę, że potencjalna mogiła tatarów, nad którą z czasem stanął słup tatarski, mogła pochodzić właśnie z 1474 roku. Oczywiście, potwierdzenie którejkolwiek z powyższych tez, nie jest i z pewnością nigdy nie będzie możliwe. Oprócz istnienia słupa, który sam w sobie nie może być dowodem, nie ma właściwie żadnych dowodów potwierdzających bytność Tatarów w Mikulczycach - pozostają jedynie luźne tezy i insynuacje.
___________________________________________
Rocznik nr 3, Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie
Z dawnych dziejów Mikulczyc, Rudolf Kostorz
Historia Bytomia, Jan Drabina
 |
| Gazeta Oberschlesien im Bild / Słup tatarski przy Schwerinstrasse, dzisiejsza ul. Mickiewicza |
Skoro fakt istnienia słupa nie podlega wątpliwości, warto zastanowić się nad związanymi z nim podaniami. W prawdzie legend nie można traktować zupełnie poważnie, natomiast mogą one posłużyć jako drogowskaz dla badań i spekulacji dotyczących zagadnienia. Spekulując ...
Pierwszy najazd mongołów miał miejsce w 1241 roku. Wojska tatarskie po odstąpieniu od obleganego Krakowa ruszyły w kierunku zachodnim na Racibórz. Wprawdzie nie ma co do tego stuprocentowej pewności, ale można wysnuć przypuszczenie, że po drodze uderzyły na Gliwice oraz Bytom, który były wówczas ważnym ośrodkiem handlowym. Tym samym zbłąkani Tatarzy mogli również znaleźć się w Mikulczycach - a po latach nad znajdującymi się w ziemi szczątkami niektórych z nich, wzniesiono kamienny słup. Podobna możliwość dotyczy kolejnego najazdu mongolskich ord mającego miejsce w 1259 roku. Wtedy to, Tatarzy już z całą pewnością spustoszyli Bytom, o czym poświadcza kronikarz Jan Długosz. Powyższe koncepcje może podważać fakt, że nie zachowały się żadne dokumenty potwierdzające istnienie Mikulczyc w tamtym okresie. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dyplomu księcia Kozielskiego Władysława, z 1 września 1306 roku - czyli kilkadziesiąt lat po najazdach mongolskich. Niemniej na podtrzymanie tezy przychodzą z pomocą badania archeologiczne przeprowadzonych w średniowiecznym grodzisku nieopodal ul. Lipowej. W ich wyniku ustalono datę powstania obiektu na XIII stulecie, tak więc Mikulczyce teoretycznie mogły już istnieć podczas tatarskich ataków. W wyniku badań znaleziono również wiele artefaktów, z czego jeden - nadpalona belka, daje podwaliny pod kolejną, najbardziej prawdopodobną teorię dotyczącą pobytu Tatarów w miejscowości.
 |
| Gazeta Der Oberschlesische Wanderer |
Kolejny szturm Tatarów - posiadających już Chanat Krymski - na ziemię bytomską miał miejsce w 1474 roku. Miasto Bytom odparło atak, tracąc jedynie spalony Rozbark, który znajdował się poza murami obronnymi. Oddziały krymskie paliły więc i łupiły okoliczne miejscowości, tym samym, być może zawitały do Mikulczyc. W tym czasie grodzisko w Mikulczycach było otoczone fosą i posiadało wieżę mieszkalną ze stanowiskami obronnymi. Domniemany atak na ten obiekt, z pewnością musiał wiązać się ze startami ludzkimi wśród atakujących. W wyniku analizy odnalezionej przez archeologów wcześniej wspomnianej belki, stwierdzono, że grodzisko mikulczyckie uległo zniszczeniu w XV wieku na skutek pożaru - być może w wyniku konfliktu zbrojnego. Łącząc te dwa fakty, można dość śmiało wysnuć tezę, że potencjalna mogiła tatarów, nad którą z czasem stanął słup tatarski, mogła pochodzić właśnie z 1474 roku. Oczywiście, potwierdzenie którejkolwiek z powyższych tez, nie jest i z pewnością nigdy nie będzie możliwe. Oprócz istnienia słupa, który sam w sobie nie może być dowodem, nie ma właściwie żadnych dowodów potwierdzających bytność Tatarów w Mikulczycach - pozostają jedynie luźne tezy i insynuacje.
___________________________________________
Rocznik nr 3, Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie
Z dawnych dziejów Mikulczyc, Rudolf Kostorz
Historia Bytomia, Jan Drabina
